Żetony dominialne majątku w Kowalach

Z Kwidzynopedia - encyklopedia e-kwidzyn
Żeton AG - 50

Istnieją dwa typy żetonów dominialnych pochodzących z majątku w Kowalach.

Pierwszy z napisem wypukłym i nazwą dominium oraz drugi z inskrypcją i motywami ozdobnymi wybitymi wklęsło, bez nazwy dominium.

Spośród żetonów pierwszego typu nie rozpoznano żadnych odmian. Wszystkie posiadają te same oznaczenia i były najprawdopodobniej bite (lub tłoczone) tymi samymi stemplami. Wykonane zostały w mosiądzu i posiadają średnicę 25,5 mm. Na awersie w perełkowym otoku znajdujemy inskrypcję: DOM. SEEBERG po środku ½ i pod spodem SCHEFFEL. Nazwę dominium i określenie dawnej jednostki miary objętości zboża (niem. Scheffel) rozdzielają dwie sześcioramienne gwiazdki. Na rewersie poza perełkowym otokiem nie umieszczono żadnej inskrypcji ani wyobrażenia. Stempel awersu i otok na rewersie zostały centrycznie umieszczone w polu krążka, co wskazuje na dużą staranność produkcji tego typu żetonów.

Drugi typ żetonów posiada trzy odmiany, które różnią się od siebie przede wszystkim średnicą krążka oraz zawartymi na nich liczbami, lub ich brakiem.

Pierwszy wykonano z cienkiej mosiężnej blachy o średnicy 25 mm. Stempel wybity wklęsło. Na awersie w kreskowanym otoku: inskrypcja: WERT – MARKE ( z niem. Znak wartościowy), pośrodku litery AG. Rewers gładki bez śladów stempla. Motywy umieszczone w polu awersu nie zostały wybite jednym stemplem. Wskazuje na to różna korelacja liter AG względem pozostałych wyobrażeń, występująca na innych żetonach tej odmiany. Podobnie w przypadku tych samych liter, które pozostają w różnej odległości od siebie. Nie postarano się również o centryczne umieszczenie stempla, co wyraźnie odróżnia tę odmianę od pierwszej.

Niektóre artefakty posiadają kształt wklęsły (miseczkowaty), co prawdopodobnie powstało na skutek wybicia liter AG.

Kolejny żeton wykonano również z mosiądzu i posiada średnicę 30 mm. W polu umieszczono motyw arabeski i napis: WERT – MARKE, w środku litery AG i liczbę 10 poniżej. Liczba została wybita jednym stemplem i znajduje się w różnej odległości od liter, podobnie jak litery względem napisu otokowego i arabeski. Niektóre z artefaktów mają kształt wklęsły. Rewers gładki.

Te same motywy znajdują się na mosiężnym żetonie o średnicy 45,5 mm. Wewnątrz kreskowanego otoku napis: WERT – MARKE, po środku AG wybite oddzielnymi puncami i nie centrycznie wybitą względem liter liczbę 50. Zabytek posiada kształt wklęsły. Na rewersie brak śladów stempla.

Interesującą wzmiankę na temat pobytu w majątku Kowale odnotował H.P. Krebiel (1862 – 1940) edytor mennonickiej gazety Der Herold z Newton w Kansas, który wraz z żoną odbył w 1927 roku podróż po Europie. Czytamy w niej, iż podróżnik dotarł do majątku Seeberg (Kowale) koło Riesenburga (Prabuty), którego dzierżawcą był Aron Geddert. Dzierżawca wraz z bratem i bratową podjął gościną przybyszów. Autor artykułu odnotował również, że rodzina Geddertów należała do elbląskiej gminy menonickiej. Majątek o powierzchni 1000 akrów był dzierżawiony przez Arona na okres 18 lat.

Wymienione tu imię i nazwisko dzierżawcy majątku: Arona Gedderta, pasuje do inicjałów znajdujących się na żetonach drugiego typu. Wydaje się zatem prawdopodobne, że to za czasów jego dzierżawy powstał przytoczony typ żetonów. To pozwala je wstępnie datować na lata dwudzieste lub trzydzieste XX wieku. Żetony pierwszego typu nie noszą inicjałów, są natomiast staranniej bite i posiadają nazwę majątku. W całym zespole wystąpiło ich znacznie mniej. To pozwala wysunąć tezę, że są nieco starsze od żetonów drugiego typu oraz że były w użyciu z żetonami z literami AG.

Żetony z majątku w Kowalach

Źródła

  • Przegląd Numizmatyczny nr 4 / 2007
  • Zbiory prywatne