Gilwa
|
UNIQ7fa438927655c871-googlemap-00000000-QINU |
| Gilwa na mapie |
|---|
Gilwa (dawn. niem. Gilwe) - wieś w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Prabuty.
Spis treści |
Historia
Od roku 1285 teren ten należał do Chocibora (Kothebora) Stange z Klasztorka, który był bratem Dietricha II Stange.
Do końca XVI wieku nazwę miejscowości zapisywano jako: Welbe, Welba, Welwe lub Welbau.
Po śmierci ostatniego z rodu Stangów na początku XV wieku wieś przechodzi w ręce biskupów pomezańskich.
Już w 1371 roku była oddzielona od Klasztorka.
Wieś zamieszkiwali głównie Niemcy. Jednak w 1431 roku odnotowano Piotra Wielkiego z Welbe mówiącego tylko po polsku.
Zniszczoną w XV wieku, w czasie wojen polsko – krzyżackich wieś, którą jeszcze wiek później określano „pustką” nabył na początku XVI wieku Jakub von Dobeneck, krewny bp. Hioba.
Właścicielem opuszczonego majątku w 1568 roku był Friedrich Taubenecker. Potem właścicielami w ostatnich trzech dekadach XVI wieku byli Jonas i Friedrich Dobeneck. Każdy z nich miał po 20 łanów i 10 chłopów.
Odtąd obie części posiadłości trafiały w różne ręce.
Jedną część Gilwy nabyli von Kospotowie z Licza, a następnie do roku 1726 Melchior von Kreutz, po którym majątek przejął Dietrich von Rothe z Okrągłej Łąki (1726 – 1733).
W 1733 roku tą część Gilwy kupił gen. Dietrich Wilhelm Buddenbrock.
Potem kolejnymi właścicielami majątku byli: jego synowa Sophie, hr. Johann Burchard von Rittberg z Licza, Sophie Charlotte von Rosenberg–Gruszczyński i jej mąż gen. Franz Heinrich, którzy przejęli majątek około 1768 roku i osadzili w nim 8 chłopów czynszowników.
Wieś miała cmentarz ewangelicki położony poza wsią, w młodym lesie, który powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku. Cmentarz jest opuszczony i ulega dewastacji. Kompozycja cmentarza jest zatarta. Granice obsadzone dębami i lipami. Zachowało się kilka uszkodzonych nagrobków.
Ta część Gilwy jako Gilwa Mała znalazła się po reformie administracyjnej z 1959 roku w powiecie kwidzyńskim.
Obecnie Gilwa Mała jest małą osadą składającą się z kilku siedlisk w południowej części wsi. W części północnej są trzy siedliska należące do Administracji Lasów Państwowych (ALP).
W 1697 roku drugą część Gilwy od Heydecków nabyli Groebenowie z Nowej Wioski, od których po 200 latach (w 1689 r.) przejął właściciel olbrzymich dóbr Licze – Johann Friedrich von Rappe.
Obok wsi szlacheckiej w XIX wieku powstała część chłopska i kilka majątków, które wyodrębniły się z dóbr Groebenów.
W połowie XIX wieku stała tu karczma, której właścicielem był Dawid Scidczek. W 1925 roku zaś Neumann i Nautsch.
W tym okresie Gilwa składała się z dwóch osad funkcjonujacych pod nazwą Gilwe A i Gilwe B.
W roku 1905 Gilwe A zamieszkiwało 343, a w 1910r. - 313 mieszkańców. W tym czasie Gilwe B zamieszkiwało odpowiednio: w 1905r. - 116, a w 1910r. - 105 mieszkańców.
Od XIX wieku działała tu jednoklasowa szkoła ewangelicka, do której w 1930 roku uczęszczało 61 dzieci.
Zmiana dotychczasowej nazwy Gilwe na Gilwa ustalona została Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947r. (Monitor Polski nr 014, poz. 55).
W 1948 roku w poniemieckiej karczmie otwarto sklep.
1 stycznia 1959 roku ta część Gilwy jako Gilwa Duża znalazła się w powiecie iławskim.
Po wojnie, do roku 1977, działała tu szkoła podstawowa założona przez Rupińskiego.
Zapisy nazewnictwa
- Welwe
- Welba
- Welbau
- Welbe
- Groß Gilwe A / Groß Gilwe B
- Gilwe A / Gilwe B
- Gillwe
- Gilwa
Zobacz też
Wykaz miejscowości powiatu kwidzyńskiego
Źródła
- Przewodnik po Powiślu. Powiat Kwidzyński 2007
- "Studium Historyczno - Przestrzenne gminy Prabuty" Andrzej Milkiewicz, Elbląg 1994
- http://www.westpreussen.de/
- Monitor Polski - Rocznik 1948 Nr 014
|
